013. JavaScriptda looplar (takrorlash operatorlari)

JavaScriptda looplar (takrorlash operatorlari) biror kod blokini bir necha marta bajarish uchun ishlatiladi. JavaScriptda ko’p turdagi looplar mavjud, ularning har biri turli holatlarda ishlatiladi. Quyida asosiy looplar haqida ko’rib chiqamiz.

1. while loop

while loopi biror shart to’g’ri ekanligi davomida kod blokini bajaradi. Agar shart noto’g’ri bo’lsa, loop to’xtaydi.

Sintaksis:

while (shart) {
    // Shart to'g'ri bo'lsa, bu kod bloklari takror-takror bajariladi
}

Misol:

let count = 0;

while (count < 5) {
    console.log(count);
    count++;
}
// 0, 1, 2, 3, 4 ni chiqaradi

Bu misolda count 5 dan kichik bo’lgunga qadar loop ishlaydi.

2. do...while loop

do...while loopi while loopiga o’xshaydi, lekin u avval kod blokini bajaradi, keyin shartni tekshiradi. Shuning uchun do...while loopi kamida bir marta bajariladi, hatto shart noto’g’ri bo’lsa ham.

Sintaksis:

do {
    // Kod bloklari kamida bir marta bajariladi
} while (shart);

Misol:

let count = 0;

do {
    console.log(count);
    count++;
} while (count < 5);
// 0, 1, 2, 3, 4 ni chiqaradi

do...while loopi avval kodni bajaradi, keyin shartni tekshiradi, shuning uchun bu loop hech bo’lmaganda bir marta bajariladi.

3. for loop

for loopi aniq sonli takrorlashlar soni bo’yicha ishlatiladi. U odatda sanash (counting) uchun ishlatiladi va uchta qismdan iborat: boshlang’ich qiymat (initialization), shart (condition), va update (increment/decrement).

Sintaksis:

for (boshlanish; shart; update) {
    // Kod bloklari shart to'g'ri bo'lganda bajariladi
}

Misol:

for (let i = 0; i < 5; i++) {
    console.log(i);
}
// 0, 1, 2, 3, 4 ni chiqaradi

Bu misolda, i 0 dan boshlanadi va har safar 1 ga oshadi (i++), loop i 5 dan kichik ekan, davom etadi.

4. for...of loop

for...of loopi iterable obyektlar, ya’ni massivlar, strings, Map, Set kabi obyektlar orqali takrorlash uchun ishlatiladi. U elementlarni to’g’ridan-to’g’ri o’zgaruvchiga o’tkazadi.

Sintaksis:

for (let element of iterable) {
    // Har bir element uchun kod bloklari bajariladi
}

Misol:

let array = [10, 20, 30, 40];

for (let value of array) {
    console.log(value);
}
// 10, 20, 30, 40 ni chiqaradi

Bu misolda, for...of loopi massivning har bir elementini oladi va uni value o’zgaruvchiga o’tkazadi.

5. for...in loop

for...in loopi obyektning barcha enumerable xususiyatlarining kalitlarini (keys) yoki massivning indekslarini iteratsiya qilish uchun ishlatiladi.

Sintaksis:

for (let key in object) {
    // Har bir key uchun kod bloklari bajariladi
}

Misol:

let person = {
    name: "Alice",
    age: 25,
    city: "New York"
};

for (let key in person) {
    console.log(key + ": " + person[key]);
}
// "name: Alice", "age: 25", "city: New York" ni chiqaradi

Bu misolda, for...in loopi person obyektining barcha xususiyatlarining kalitlarini iteratsiya qiladi va har bir kalit bilan bog’liq qiymatni chiqaradi.

break va continue - bu looplar bilan ishlashda qo’llaniladigan maxsus operatorlardir. Ular looplar ichida shartlarga qarab boshqaruvni o’zgartirish imkonini beradi keling ko’rib chiqamiz.

break Operator

break operatori loopni (for, while, do…while) yoki switch-case blokini to’xtatish uchun ishlatiladi. U loopni darhol tugatadi va uning tashqarisidagi kodga o’tadi.

Sintaksis:

break;

Misol:

for (let i = 0; i < 10; i++) {
    if (i === 5) {
        break; // i 5 ga teng bo'lganda loopni to'xtatadi
    }
    console.log(i);
}
// 0, 1, 2, 3, 4 ni chiqaradi

Bu misolda, i 5 ga teng bo’lganda break operatori loopni to’xtatadi, shuning uchun 5 dan keyingi qiymatlar chiqarilmaydi.

continue Operator

continue operatori loop ichida quyidagi iteratsiyaga o’tishga imkon beradi. Ya’ni, continue operatori loopdagi qolgan kodni o’tkazib yuboradi va keyingi iteratsiyaga o’tadi.

Sintaksis:

continue;

Misol:

for (let i = 0; i < 10; i++) {
    if (i % 2 === 0) {
        continue; // i juft bo'lsa, keyingi iteratsiyaga o'tadi
    }
    console.log(i);
}
// 1, 3, 5, 7, 9 ni chiqaradi

Bu misolda, i juft bo’lganda continue operatori keyingi iteratsiyaga o’tadi, shuning uchun faqat toq qiymatlar chiqariladi.

break va continue bilan Example:

Nested Loops: Har ikkala operatorni chuqurroq (nested) looplarda ham ishlatishingiz mumkin.

Misol:

for (let i = 0; i < 5; i++) {
    for (let j = 0; j < 5; j++) {
        if (j === 2) {
            continue; // ichki loopda j = 2 bo'lsa, bu iteratsiyani o'tkazadi
        }
        if (j === 4) {
            break; // ichki loopda j = 4 bo'lsa, ichki loopni to'xtatadi
        }
        console.log(`i: ${i}, j: ${j}`);
    }
}
// i: 0, j: 0
// i: 0, j: 1
// i: 1, j: 0
// i: 1, j: 1
// i: 2, j: 0
// i: 2, j: 1
// i: 3, j: 0
// i: 3, j: 1
// i: 4, j: 0
// i: 4, j: 1

Bu misolda j 2 ga teng bo’lganda, continue operatori ichki loopdagi kodni o’tkazadi va keyingi iteratsiyaga o’tadi. Agar j 4 ga teng bo’lsa, break operatori ichki loopni to’xtatadi.

Xulosa:

• while loop - Shart to’g’ri ekan, kodni takrorlaydi.
• do...while loop - Kodni kamida bir marta bajaradi va keyin shartni tekshiradi.
• for loop - Belgilangan sonli takrorlashlar uchun ishlatiladi.
• for...of loop - Iterable obyektlar (massivlar, strings, Map, Set) orqali takrorlash uchun ishlatiladi.
• for...in loop - Obyektning kalitlarini (keys) yoki massiv indekslarini iteratsiya qiladi.

• break operatori loop yoki switch-case blokini to’xtatish uchun ishlatiladi.
• continue operatori loop ichidagi qolgan kodni o’tkazib yuboradi va keyingi iteratsiyaga o’tadi. Ushbu operatorlar looplarni yanada samarali boshqarish va kodni o’qish oson qilish uchun juda foydalidir.